Het lichaam als een "biotensegrity"
Zo werkt je fascia
.jpg){kind=link}
Inleiding
Door wetenschappers wordt een biotensegrity ook wel “de architectuur van het leven” genoemd. Het woord biotensegrity – of biotensegriteit in het Nederlands – is een samenvoeging van bio (= leven) en tensegriteit. Dit laatste woord is weer een samenvoeging van tension (spanning) en structural integrity (structurele integriteit). Je komt ook wel tensional integrity tegen in de literatuur.
Eerst maar eens de tensegrity
De tensegrity ontstond uit een samenspel van- en verkenningen vanuit de beeldende kunst, ambachtskunst, bouwkunde en architectuur. Een tensegrity is een structuur waarbij druk- en trekkrachten met elkaar in balans zijn en een zeer stevig én flexibel resultaat geven.
Hieronder zie je een prachtig en bekend voorbeeld van een tensegrity: De Needle Tower van beeldend kunstenaar Kenneth Snelson, gefotografeerd in het Kröller-Müller museum.
Zoals je kunt zien raken geen van de stangen elkaar en is het toch een stevige constructie, van maar liefst 18 meter hoog.
Biotensegrity
Het onderzoek naar biotensegrity is een veld dat sterk in ontwikkeling is. Het houdt zich bezig met hoe tensegriteit-structuren model zouden kunnen staan voor biologische structuren, inclusief ons eigen lichaam. Het is een complex en breed veld, met raakvlakken met de biomechanica en mechanica (en daarmee ook met de fysica), biologie, geneeskunde, architectuur en wiskunde.
De term biotensegrity is in de jaren 70 bedacht door de Amerikaanse orthopeed dr. Stephen M. Levin. Op zijn website lezen we:
Het Stephen M. Levin Biotensegrity Archief heeft als doelstelling om de inzichten rondom biotensegrity te vergroten. Biotensegrity stelt dat het architectonische concept tensegrity, dat bekendheid kreeg door Kenneth Snelson en Buckminster Fuller, van toepassing is op levende systemen; van sub-cellulair tot het niveau van organisme. Het verklaart hoe biologische structuren zich ontwikkelen door op een optimale manier om te gaan met fysieke krachten. De inzichten die de theorie rond biotensegrity ons geeft, impliceren grote gevolgen voor chirurgische technieken, vernieuwingen in het ontwerp van beschermende kleding en helmen, botsmodellen en carosseriebouw, robotica, revalidatie, sportgeneeskunde en andere toepassingen in de geneeskunde en gezondheidszorg, alsmede in de systeemleer, fysica en biomimicry.
Van biotensegrityarchive.org
Dit maakt biotensegrity tot de wetenschap van interne verbindingen en structuren, maar eigenlijk ook die van de onderlinge verbondenheid van biologische systemen. Het gaat veel verder dan alleen de uitlijning van het skelet in een lichaam, maar betreft de gehele anatomie als een driedimensionaal netwerk. Hierbij zorgen compressiekrachten vanuit het skelet en trekkrachten vanuit spieren en zachte weefsels voor een dynamisch evenwicht, waardoor een lichaam zich zo efficiënt mogelijk kan bewegen.
Dit klinkt misschien revolutionair, maar feitelijk hebben we het over iets wat in de oude wijsheidstradities al bekend was. In deze tradities was het lichaam een veel belangrijker bron van kennis en wijsheid dan tegenwoordig.
Zo vinden we deze inzichten – maar dan in “oudere” woorden – terug in verschillende mind-body beweegvormen, zoals in Tai Chi en Qigong.
In nieuwere therapievormen zoals de Feldenkrais- en Alexandertechnieken wordt weer op een andere manier en met andere woorden van biotensegriteiten gebruikgemaakt.
Een stukje geschiedenis
Tensegriteiten zijn onafhankelijk van elkaar op meerdere plekken in de wereld ‘bedacht’ in het begin van de twintigste eeuw. Het was rond 1948 dat de Amerikaanse kunstenaar Kenneth Snelson een kunstwerk maakte met rigide stangen en flexibele kabels. Hij noemde het een structural integrity, en later floating compressiepunt.
De ingenieur, uitvinder, denker en futurist Richard Buckminster-Fuller was Snelsons mentor en dus met soortgelijke experimenten en bouwsels bezig. Zie bijvoorbeeld hieronder de Montreal Biosphère uit 1967. Buckminster Fuller (“Bucky”) bedacht de term tensegrity.
Snelson en Buckminster Fuller hebben een tijdje samengewerkt. Ik heb de indruk dat de laatste niet altijd de volledige erkenning heeft gegeven aan het werk van Snelson. Wikipedia is er niet duidelijk over, maar in “Everything Moves”, geschreven door Susan Lowell de Solórzano, lees ik passages die dit doen vermoeden. Dat laat onverlet dat Buckminster Fuller ongelofelijk mooie dingen heeft gemaakt en geschreven en het concept tensegrity wereldwijd bekendheid heeft gegeven.
Het was Snelsons Needle Tower (zie bijna bovenaan) die dr. Stephen M. Levin – orthopedisch chirurg – in de jaren 70 op het idee bracht dat de tensegriteitsprincipes misschien wel eens in biologische structuren te vinden zouden kunnen zijn.
Tai Chi en Qigong
Dat was natuurlijk best geniaal van Levin, maar ik zou hem niet de uitvinder van de biotensegrity willen noemen. Nee, wat mij betreft zijn dat de oude Taoïstische meesters. Die leefden zo in verbondenheid met de natuur, hadden zo’n intense connectie met hun lijf en zo’n diep begrip van de werking van het lichaam, dat ze de oefeningen hebben “bedacht” waar uiteindelijk de disciplines Tai Chi en Qigong uit zijn voortgekomen.
De hierboven afgebeelde (gerestaureerde) Daoyin Tu (“tekening van het leiden en de lichaamsstrekkingen”) is ruim 2000 jaar oud en daarmee de oudste tekening van lichaamsoefeningen ter wereld!
Over deze Daoyin Tu schrijf ik wel een keer een apart artikel. Deelnemers aan de Tai Chi en Qigong lessen herkennen misschien enkele van de poses op de tekening. Nog liever heb ik dat ze iets herkennen van wat ik schrijf over de biotensegrity. Het woord gebruik ik niet vaak, maar over hetgeen het betekent, spreek ik regelmatig: bewegen als een geheel; als één deel beweegt, beweegt alles; spanning in één deel of gebied van het lichaam heeft overal (vaak zichtbaar) effect.
Ik leg ook wel eens iets uit over de inwendige structuren van het lichaam, de botten, pezen, fascia (allemaal “soorten” bindweefsel) en gewrichten. Als we het dan hebben over een biotensegrity en het lichaam, dan is het toch prachtig om te beseffen dat niet één bot in het lichaam rechtstreeks contact maakt met een ander bot, en dat ons lijf tóch een stevig en veerkrachtig geheel is? Net als een tensegrity dus, waarvan je hieronder een ander voorbeeld ziet dat ik online vond en kocht: een baby-bijt-speeltje.
Het speeltje laat mooi zien dat geen enkel structuurbepalend deel (de stokjes) contact maakt met een ander structuurbepalend deel en dat het toch stevig én flexibel is.
Een modern jasje
We sluiten het artikel af met credits voor dr. Stephen M. Levin. Hij heeft de biotensegrity herontdekt, volgens mij zonder voorkennis van de oude wijsheidstradities. Maar al zou dat wel zo zijn, het is heel mooi dat dit concept langzaamaan weer wat meer belangstelling krijgt.
Dat kon ook nog wel eens gevolgen hebben voor fysiotherapeuten en andere professionals die met bewegende lichamen werken. En natuurlijk kunnen Tai Chi en Qigong leraren er ook hun voordeel mee doen, want het is heel goed dat we de principes van deze mooie, gezonde en effectieve beweegdisciplines over kunnen brengen met modernere taal.
Ik ben benieuwd naar jouw voorbeelden van biotensegrities!
Dit artikel maakt deel uit van het Relaxicon op RelaxMore.net.
Hallo, het concept biotensegrity is totaal nieuw voor mij. Ruimte en tijd nodig 😉Intuïtief koppelde ik dit met het concept: positieve desintegratie van Dabrowski. (Nog) geen idee waarom. Iets met veerkracht? Alleen schreef het hierboven verkeerd op.
Voorbeeld: pyramide speeltoestel van touwen in speeltuin.
En in Nemo Amsterdam hangt ook een groot model zoals je gisteren liet zien in de Qigong les.
Hi Ronald, in taal kon ik het niet laten om de volgende vraag bij chat GPT in te tikken: Wat is het verband tussen biotensegrity en de theorie van positieve integratie?
Leuke afleiding om het antwoord te lezen. Bedankt voor inspirerend artikel (foto’s). Tot later.