Fibromyalgie: Tai Chi veel beter dan gewone lichaamsoefeningen

Fibromyalgie wordt in de volksmond ook wel eens 'spierreuma' of 'weke delen reuma' genoemd. Een uiterst vervelende aandoening die veel verschillende uitingsvormen kan hebben. Pijn in spieren, pijngevoeligheid, verminderde belastbaarheid, snelle vermoeidheid, stijfheid, slechter slapen en concentratiestoornissen zijn slechts enkele daarvan.

Vergelijkend onderzoek

Tai Chi heeft meer dan een streepje voor op de lichaamsoefeningen die standaard in de VS bij fibromyalgie voorgeschreven worden. Dat schrijven onderzoekers van de Tufts University, Boston in The BMJ, in een studie (PDF) waarin onderzoekers de 'optimale dosis' Tai Chi trachtten te bepalen. Lichaamsbeweging is in de VS de meest frequent voorgeschreven, niet-farmacologische (= niet bestaande uit medicijnen) therapie tegen fibromyalgie. Al bleek uit eerder onderzoek dat Tai Chi ook erg doeltreffend is, maar de twee behandelingen werden nog niet eerder met elkaar vergeleken.

Opzet

Meer dan 200 patiënten werden ingedeeld in vier Tai Chi-groepen: Tai Chi 1 of 2 sessies (60 min) per week, dit gedurende 12 of 24 weken. Een vijfde groep volgde wekelijks twee sessies begeleide milde aerobe lichaamsbeweging (cardio conditietraining) van 60 minuten gedurende 24 weken. Bij elke methode spoorde de coach alle deelnemers aan om de oefeningen thuis elke dag te herhalen voor minstens een half uur.

Resultaat

Als uitkomstmaat gold de score op een vragenlijst over fibrolmyalgieklachten (FIQR). Deelnemers aan de Tai Chi-lessen scoorden voorgaand aan de interventie gemiddeld 62,9 punten. Na twaalf weken Tai Chi was dat gedaald tot 35,1 punten. In de controlegroep was de uitgangswaarde 68 punten. Dit daalde na twaalf weken tot 58,6 punten. Tai Chi reduceerde zowel fysieke als mentale klachten: ook scores voor angst, zelfredzaamheid en copingstrategie waren significant beter in de Tai Chi-groep.
Deze resultaten zijn best verbluffend. Dit terwijl alle deelnemers gemiddeld al negen jaar aan fibromyalgische klachten leden.

In The New England Journal of Medicine zeggen de auteurs dat de uitkomst op zijn minst verder onderzoek rechtvaardigt. Commentatoren van de afdeling Complementaire en Integratieve Geneeskunde van de Harvard universiteit zijn onder de indruk van het resultaat.

Een magere poging tot uitleg

In het onderzoek worden verschillende redenen aangedragen die de superioriteit van Tai Chi bij fibromyalgie zouden kunnen verklaren. Ten eerste daagden deelnemers uit de Tai Chi-groepen regelmatiger op tijdens de trainingen. Mogelijk voelen de vloeiende bewegingen van Tai Chi prettiger aan en hebben deelnemers meer zin om de dagelijkse oefeningen thuis te herhalen. Een tweede reden is dat Tai Chi spirituele elementen behelst, zoals meditatie en ademhaling. Die zouden ook nuttig zijn om pijn te bestrijden.

Ik vind dat zelf een wel erg magere uitleg en wil daar graag de volgende redenen aan toevoegen, die in ieder geval in mijn lessen van belang zijn:
Naast dat Tai Chi misschien prettiger voelt dan de hier onderzochte cardio-fitness, leer je tijdens de Tai Chi les ook iets over de werking van het lichaam. Je leert beter coördineren en het lichaam veel meer als een geheel te gebruiken.

Het lichaam als een geheel gebruiken vermindert ten eerste piekbelastingen in lichaamsdelen die anders teveel belasting zouden krijgen (immers: gedeelde smart is halve smart...) en maakt ten tweede het bewegen efficiënter (een gecoördineerde beweging is effectiever dan een niet-gecoördineerde).
Efficiënter beweging kost minder moeite, geeft meer ontspanning en geeft meer plezier.
Op deze manier kan een positieve spiraal in werking gezet worden, want plezier geeft ook ontspanning en maakt bewegen weer wat lichter...

Het effect van Tai Chi is dus ook m.i. beredeneerbaar voor mensen met een beetje verstand van de werking van het lichaam én de geest en is beslist breder dan alleen maar de door de onderzoekers genoemde ontspanning en spiritualiteit.

Hoe is het in Nederland?

Dit onderzoek kon alleen maar op de manier zoals het gedaan is, omdat er in de VS een standaard behandeling is t.a.v. bewegen bij fibromyalgie. In Nederland is zo'n standaard er niet (dank je, Rob Feber, voor het attenderen hierop).

Het College voor Zorgverzekeringen schrijft:

Het College voor zorgverzekeringen heeft ... onderzoek laten uitvoeren naar de effectiviteit en veiligheid van fysiotherapie en oefentherapie bij fibromyalgie. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek stelt het CVZ zich op het standpunt dat langdurige intermitterende fysiotherapie en oefentherapie bij fibromyalgie nog geen behandeling is die voldoet aan het criterium stand van de wetenschap en praktijk. De fysiotherapeutische of oefentherapeutische behandeling van mensen met fibromyalgie behoort daarmee niet tot de te verzekeren zorg van de Zorgverzekeringswet.

M.a.w.: het effect van fysiotherapie is niet aangetoond en dus vergoeden we niets.
Elders in hetzelfde document lezen we:

Voor fibromyalgie is geen specifieke behandeling. Uitleg, geruststelling en leefregels blijken belangrijk. Patiënten met fibromyalgie worden veelal behandeld met pijnstilling, antidepressiva, fysiotherapie, multidisciplinaire gedragstherapeutische behandelingen of revalidatiebehandelingen.

Dat is ook wat je regelmatig hoort van mensen met fibromyalgie: dat de reguliere geneeskunde er niet zoveel mee kan, dat men zich niet gehoord voelt en soms zelfs als aansteller gezien wordt.

Nabeschouwing

Fijn om te lezen dat Tai Chi zo'n positief effect heeft op mensen met fibromyalgie. Een vervelende aandoening, waar de medische stand eigenlijk geen goede remedie voor heeft. Effecten die ik zelf, als Tai chi leraar, ook zo vaak zie bij deelnemers. Belangrijk dus dat dit nu grondiger wordt onderzocht én aangetoond.

En ook 'handig om te weten': ook als je géén (chronische) gezondheidsklachten hebt, is Tai Chi heel prettig én gezond. Vooral in dit tijdperk waarin iedereen zoveel zittend werk doet, zoveel in het hoofd zit, zo weinig doet aan aandachtig bewegen (de meeste sporten doen geen beroep op de relatie tussen lichaam en geest) en waarin zoveel stressgebonden klachten chronisch worden.
Dat hoeft echt niet in de mate waarin het nu gebeurt. Kom dus gerust eens kennis maken en/of een proefles doen.

Naast het artikel zijn deze bronnen gebruikt: www.voedingsgeneeskunde.nl, www.medischcontact.nl en CVZ. De foto bij dit artikel is van © Rob Feber, gemaakt tijdens Wereld Tai Chi Dag 2018 in Apeldoorn.