Een geschikte mindfulnesstrainer vinden?
Iets over kaf en koren
Inleiding
Mindfulness is populair. Dat is niet raar, als je ziet hoeveel erover geschreven wordt, hoeveel onderzoek er gedaan wordt en hoe keer op keer uit deze onderzoeken blijkt dat hetgeen deelnemers rapporteren ook wetenschappelijk aangetoond kan worden: meer rust, meer energie, betere concentratie, je tijd zinvoller besteden, minder moeheid, en ga zo maar door.
Er komen ook steeds meer mindfulnesstrainers. Dat is op zich geen probleem, maar hoe bepaal je nu welke mindfulnesstrainer voor jou geschikt is? Er is een gezegde dat gaat over kaf en koren... In dit artikel geef ik een aantal handreikingen die behulpzaam kunnen zijn om een keus te maken.
Een professionele mindfulnesstrainer?
Mindfulnesstrainer is geen beschermd beroep. Iedere trainer, coach, HR-manager, psycholoog, meditatieleraar of -beoefenaar, banket- of koekenbakker mag zich mindfulnesstrainer noemen. Al dan niet met wat knip-en-plakwerk weten deze mensen vaak prima een toonbare en voor de leek inhoudelijk ogenschijnlijk correcte website en folder in elkaar te knutselen. (En zo gaat dat ook wel eens, weet ik...)
Dus hoe scheid je nu kaf van koren? Hoe beoordeel je nu of de mindfulnesstrainer van je keus ook inderdaad een programma verzorgt dat de naam mindfulnesstraining terecht draagt? Wat sluit aan bij waar jij naar op zoek bent; of wat jij nu nodig hebt? (Deze twee hoeven niet noodzakelijkerwijs overeen te komen...)
Hoe maak je een keus in die grabbelton van trainers die er momenteel is? Wie is een professional en wie (nog) niet?
Want laat me duidelijk zijn: bij het toepassen van mindfulness bij een overspannenheid of burn-out, of bij een depressie gaat het echt om meer dan alleen wat adem- en ontspanningsoefeningen. Een mindfulnesstraining kan heel wat in gang zetten. Een professionele trainer weet hoe hij of zij een deelnemer door een woelige periode heen kan loodsen. Een term die je steeds vaker tegenkomt, is “traumasensitieve mindfulness”. Hierdoor wordt de training geen teleurstelling, wat anders wel het geval had kunnen zijn.
Mindfulness is mensenwerk en dat volg je nu eenmaal niet in een fabriek...
Zoektocht
Meedoen aan een 8 weekse mindfulnesstraining vraagt best het een en ander van deelnemers. Er wordt van je verwacht dat je dagelijks 45 minuten oefent. Dat is niet niets als je al een volle agenda hebt en verantwoordelijkheid draagt voor gezin en werk. De meeste zoektochten naar een passende training beginnen op internet, al dan niet via mond-tot-mondreclame.
Sommige trainers schrijven regelmatig artikelen over hun vakgebied in een periodieke nieuwsbrief of een artikel. Op die manier laat een trainer al iets van zichzelf zien. Wie hij of zij is, hoe hij tegen bepaalde zaken aankijkt of de vertaalslag maakt van de training naar het dagelijks leven.
Dat is al heel belangrijk voor de beeldvorming. Misschien dat de volgende punten nog wat extra handvatten kunnen bieden.
Aandachtspunten bij het kiezen
Is de trainer opgeleid tot mindfulnesstrainer?
Mindfulness is niet slechts een simpele techniek die je zo even oppikt en zonder relevante achtergrond kunt overdragen in een trainingssetting. Ik heb een tijd geleden een boek gelezen waarin beweerd werd dat je toch wel minstens een half jaar ervaring moest hebben ... Een ernstige devaluatie van alles wat het doceren van mindfulness behelst.
Alle oefeningen die je krijgt aangereikt zijn erop gericht je meer opmerkzaam te maken. Van je plezierige, maar ook onplezierige gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties. Dat kan confronterend zijn. En er zijn meer valkuilen. Het is daarom belangrijk een trainer te kiezen die goed opgeleid is om jou in het proces van ‘wakker worden’ te begeleiden.
Zo volgde Judith Tool haar opleiding bij de Mindfulness Academie, een instituut waar gerenommeerde opleiders goede trainers afleveren. Een andere goede opleiding tot mindfulnesstrainer – die ook ondergetekende volgde – is die van het Instituut voor Mindfulness. Johan Tinge was hiervan een belangrijke drijvende kracht. Sinds 2021 is de naam gewijzigd in Gentleminds, instituut voor Mindfulness & Compassie.
Welk mindfulnessprogramma wordt aangeboden?
Het mindfulnessprogramma dat door Jon Kabat-Zinn is ontwikkeld en waarnaar ook het meeste wetenschappelijk onderzoek is gedaan is de training Mindfulness Based Stress Reduction / MBSR, in het Nederlands 'Aandachttraining'. Daarnaast is er een variant, genaamd Mindfulness Based Cognitive Therapy / MBCT, die vooral bedoeld is bij depressieve klachten en ook goed onderzocht is.
Dan zijn er een aantal varianten ontstaan waarvan nut, noodzaak en werkzaamheid nog niet vast staan. Mijn advies is om je niet te snel te laten verleiden voor een training waarvan het programma veel afgedwaald is van de originele training en dat niet grondig is onderzocht.
Zo was ik een keer bij een presentatie van een (destijds) nieuwe op MBSR gebaseerde training. Het zag er allemaal best OK uit, tot er vragen gesteld mochten worden. Ik kon het niet laten en vroeg of er een vergelijking was gedaan van het effect van dit nieuwe programma met het originele MBSR-programma. Dat was niet het geval. Iedere uitlating over de effectiviteit van dat nieuwe programma is dan gewoon speculatie mijns inziens. De kans is groot dat het oorspronkelijke MBSR-programma (minstens) dezelfde resultaten zou halen voor de betreffende doelgroep.
Een belangrijke aanwijzing voor deze laatste bewering vinden we in de ondertitel die het boek over het originele MBSR-programma heeft:
”Using the wisdom of the body and mind to face stress, pain and illness”.
Deze training heeft van zichzelf al een erg breed toepassingsgebied. En dat is dus ook aangetoond. Er moet wat mij betreft dan wel een echt goede reden zijn voor een ander of aangepast programma, of voor een programma voor een specifieke doelgroep. Je mag dit gerust laten meewegen bij je keus.
Hieronder zou het artikel verder voor betalend abonnees, maar omdat ik iedereen een goede mindfulnesstrainer wens, heb ik bij dit artikel de betaalmuur verwijderd.
Is de trainer aangesloten bij een beroepsvereniging?
Beroepsverenigingen bewaken en bevorderen de kwaliteit en deskundigheid van aangesloten leden. In Nederland bestaan twee verenigingen waar mindfulnesstrainers zich bij kunnen aansluiten. De eerste is de Vereniging Mindfulness Based Trainers in Nederland en Vlaanderen (VMBN.nl). De tweede is de Vereniging Voor Mindfulness.
De VMBN bestaat het langst. Eén van de grondleggers van mindfulness in Nederland (Johan Tinge) heeft – zoals ik al schreef – mede aan de wieg gestaan van deze vereniging. De VMBN stelde in het verleden hogere kwaliteitseisen en voorwaarden voor certificering als mindfulnesstrainer dan de VVM. Aangezien de beide verenigingen de laatste jaren meer samenwerken, ga ik er van uit dat dat nu op zijn minst grotendeels gelijk is getrokken.
Het is goed om te checken of- en zo ja, bij welke vereniging een mindfulnesstrainer is aangesloten. Dit kan ondersteunend zijn in het verdere selectieproces. Bij een trainer die niet is geregistreerd zou ik, gezien de keus in trainers die er is, sowieso vraagtekens zetten. Judith en ondergetekende zijn beide geregistreerd bij de VMBN in Categorie 1 (de “hoogste” categorie).
Tenslotte – en ook van belang – maakt het al dan niet geregistreerd zijn veel uit als je voor vergoeding door een zorgverzekeraar in aanmerking te komen.
Wat is de ervaring en achtergrond van de trainer?
Het is belangrijk dat een mindfulnesstrainer, naast de vaardigheden die nodig zijn om de training te begeleiden, zelf ruime persoonlijke ervaring heeft met de beoefening van meditatie en mindfulness. We hebben het immers niet over een techniekje dat je in een weekendworkshopje aan kunt leren. Een stevige basis van de trainer in het beoefenen van meditatie in leven en werk mag verwacht worden en is gewoon logisch, gezien de aard, geschiedenis en doelstelling van mindfulness en meditatie.
Zou je pianolessen nemen bij iemand die er alleen boeken over gelezen heeft?
Bij pianospel kun je snel bepalen of de leraar goed kan spelen, dat kan hij laten horen. Bij mindfulness ligt dat helaas net iets gecompliceerder. Een mooie website zegt niets over de kwaliteit van de trainer. De bagage en achtergrond zegt al heel wat meer.
Wees kritisch op trainers die nog maar kort (ik vind 5 jaar erg kort...) met de materie bezig zijn, en al helemaal als ze melden dat ze langere ervaring niet nodig vinden. Het vanuit ervaring ‘belichamen’ van mindfulness door een trainer waarborgt een passende begeleiding, met begrip en mededogen voor alle ervaringen van deelnemers.
Hoe gaat de trainer om met bijwerkingen?
Kijk ook of je iets kunt vinden over hoe de trainer is opgeleid om met bijwerkingen om te gaan. In de standaard trainersopleidingen was tot voor kort bijvoorbeeld weinig aandacht voor deelnemers met een levensgeschiedenis waarin trauma een rol speelt. Een tekortkoming van jewelste, want deelnemers met een traumageschiedenis komen wél een mindfulnesstraining volgen. Heel terecht, want dat is een prima eerste stap naar herstel en heelwording.
Maar wat doet de trainer als zo'n deelnemer – die toch een verhoogde kwetsbaarheid heeft en bijvoorbeeld herbelevingen kan krijgen in sommige gevallen – een toename van klachten krijgt? Werkt de trainer op een traumasensitieve manier?
Er zijn meditatieleraren die stellen dat een leerling alleen meditaties mag begeleiden als hij of zij een aanvullende basisopleiding op het gebied van traumaherkenning en -begeleiding heeft gevolgd. Dit zegt iets. Hoewel de kans klein is dat er iets ernstigs gebeurt, is de kans groter dan nul.
Wat biedt de trainer nog meer?
In een achtweekse mindfulnesstraining leer je veel over jezelf. Iedereen die ervaring heeft met mindfulness zal het erover eens zijn dat het na acht weken niet ophoudt. Het kan heel prettig zijn als er een mogelijkheid is om ná de training onder begeleiding te kunnen oefenen. Sommige trainers organiseren oefen- of terugkomdagen of dagdelen, verdiepingsdagen of online meditaties.
Er zijn inspirerende verdiepingstrainingen die hun waarde bewezen hebben, zoals de compassietraining. Het verder verdiepen van het lichaamsbewustzijn (want in 8 weken ontdek je nog maar het topje van de ijsberg...) kan ook uitstekend middels tai chi of qigong lessen.
Uiteraard is het soms heel verfrissend eens bij een andere trainer of discipline een workshop te volgen. Dat je bij een voor jou bekende trainer terecht kunt, is voor veel mensen een prettige bijkomstigheid en is vaak een extra blijk van de bevlogenheid van de trainer.
Maakt deze mindfulnesstrainer een betrouwbare indruk op je?
Wanneer je je voor een training opgeeft, hoort de trainer contact met je op te nemen voor een nadere telefonische kennismaking. In dit gesprek krijg je informatie over de training en antwoord op al je vragen (nou ja, bijna allemaal dan). Daarna zul je een beslissing moeten nemen.
Een mindfulnesstraining is uiteindelijk een zaak van vertrouwen. Kwalificaties van een trainer zeggen niet alles. Een mooie website of folder ook niet. En een lage prijs al helemaal niet...
Het is belangrijk dat je je bij een trainer veilig en op je gemak voelt. Dat er bij de kennismaking iets van een klik is. Als dat niet zo is, zoek dan gewoon verder. De site van de VMBN (VMBN.nl) biedt een mooi overzicht van gecertificeerde trainers. Je kunt er zoeken op postcode of plaats.