De parkiet en de paniek

Zachtjes doen en hartjes sturen

Foto: Jonah Pettrich on Unsplash

Lianne

Een tijdje geleden kreeg ik het verzoek van Lianne (fictieve naam) om eens kennis te maken en te zien of mindfulness misschien behulpzaam zou kunnen zijn in haar situatie. Lianne (we tutoyeren elkaar) is 60 jaar, heeft ongeneeslijke kanker die op dit moment in een wat stabielere fase is. Door haar ziekte is ze snel benauwd; ze heeft dan ook continue zuurstoftoediening. Haar conditie is matig, wat maakt dat ze na krachtsinspanning kortademig kan zijn. Ze komt ook niet veel meer buiten.

Een vicieuze cirkel

De kortademigheid begint vaak al bij de eerste krachtsinspanning van de dag: opstaan, in de rolstoel komen, wassen en aankleden. Kortademigheid triggert logischerwijs al snel ons stresssysteem; zuurstoftekort is immers per definitie bedreigend voor ons voortbestaan. Bij veel mensen ontstaat dan een gevoel van angst. Zo ook bij Lianne. Dit ontaardt bij haar regelmatig in een paniekaanval, waardoor de benauwdheid nog heftiger wordt en de cirkel rond is. Het duurt dan vaak een groot deel van de ochtend (!) voordat alles weer rustig is. Daarna is Lianne meestal zo moe dat ze 's middags een dutje moet doen. Als je ziek bent en het vooruitzicht hebt om niet de gemiddelde leeftijd voor een vrouw te gaan halen, is een dag vol angst en daarna moeheid nog meer zonde van je tijd dan anders, dus dubbel onprettig ... Vandaar dat Liannes partner besloot daarvoor externe hulp te zoeken. Via haar behandelaar kwamen ze bij mij terecht voor individuele mindfulness-begeleiding.

Kennismaking

Het eerste gesprek met een individuele cliënt is altijd oriënterend. Kennismaken en zien, horen en voelen of er wederzijds voldoende ‘klik’ is om door te gaan. Gezien Liannes toestand deden we dat via een beveiligde beeldbelverbinding. Zo zag en hoorde ik een intelligente en levenslustige vrouw, die ondanks alle tegenslagen en ongemakken – en een zuurstofslangetje in haar neus – ook gevoel voor humor had.

Maar de paniek die ze beschreef … dat was werkelijk wel hele echte paniek. Een gemiddelde aanval duurt wel een uur, de naweeën zo'n 2 à 3 uur. En dan die moeheid dáárna nog. Zo was dus de afgelopen periode Liannes adem – heel begrijpelijk – een heel beladen thema geworden. Er was dan ook weerstand toen ik haar vroeg hoe ze op dat moment haar adem ervaarde. Aandacht voor de adem was al een trigger voor benauwdheid. Voor mij een teken het rustig aan te doen met Lianne en eerst met andere dingen bezig te zijn dan met de adem.

Stapje voor stapje

Lianne besloot een aantal individuele sessies bij me te volgen via beeldbellen. Heel langzaamaan kwam er een beetje meer rust, maar de paniekaanvallen bij een iets te grote inspanning bleven. Hier zijn heel begrijpelijke redenen voor, maar waar ik nu niet verder op in ga.

Evengoed is het voorstelbaar dat Lianne sneller resultaat wilde merken dan eigenlijk mogelijk was. Maar tegen paniek vechten en ervan af willen is vaak extra spanning, stress en daarmee weer angst. Dat zijn lastige vicieuze cirkels.

Tijdens de sessies was er steeds op de achtergrond wat parkietengekwetter te horen. Zachtjes, want Liannes partner dekte voor onze sessie steeds de kooi af met een doek.

Oorverdovend

Tot die keer dat dat vergeten werd en we de sessie deden zonder afgedekte parkietenkooi. Liannes partner was de deur uit en Lianne was die dag niet in staat om het zelf te doen. En wat gingen die vogels tekeer zeg, ze bemoeiden zich met alles wat we zeiden. Er was eigenlijk geen goede sessie te doen. Dus zei ik Lianne dat ik wilde stoppen en een nieuwe afspraak maken, omdat het zo niet ging. “O, wacht maar even”, zei Lianne daarop.

Ze draaide zich een beetje richting parkieten en zei heel zacht “ssssssssssst [een hele uitademing lang ...], stil maar, ssssssst ...”, waarna het na een paar seconden stil werd. “Wat deed je daar nou?”, vroeg ik. “Nou, dat hoorde je”, zei Lianne met een grijns, “ik vraag ze gewoon of ze rustig willen zijn. En dan stuur ik ook altijd hartjes mee, omdat ik niet boos ben, maar ze op deze manier extra aardig vraag of ze wat stiller willen zijn. En …” volgde daar droogjes op, “dat werkt”. “Want”, zo vervolgde ze, “die parkieten zijn nu eenmaal zo, die gaan kwetteren als ze stemmen horen; dan willen ze erbij horen. Daar word je dan toch niet boos op?”

Wat een cadeau

“OK”, was mijn respons, en dit keer was het mijn beurt om te grijnzen, “dan weet ik nu hoe we met je paniek gaan oefenen.” Een vragend gezicht keek mij aan via het beeldscherm. Ik ging verder: “Namelijk op dezelfde manier als jij met de parkieten omgaat als ze herrie maken. Je hebt gemerkt dat als je in paniek raakt, dit een reactie oproept. Je wilt van de paniek weg. Zo ontstaat extra stress, waardoor de boel verder op spanning komt en je uiteindelijk vastloopt. Stel je nu eens voor dat je bij een beginnende paniekaanval zachtjes tegen jezelf zegt ‘sssssssst, rustig maar, het is OK, sssssst, stil maar’? En dan ook wat hartjes meestuurt naar jezelf? Om niet tegen je paniek te vechten en het dan eigenlijk te voeden, of om jezelf erom te veroordelen, maar om er even geduld mee te hebben. Om begripvol te zijn dat het ook angstig is en te weten – ook al voel je dat op dat moment waarschijnlijk niet – dat het sneller afzakt als je er niet hard tegen vecht, maar er iets milder bij bent.”
“Zoals je zelf al zei, Lianne: Dat gaat nu eenmaal zo: als je benauwdheid ervaart, dan is dat ook eng, en dan hoef je dus niet boos te worden als je je daar ook angstig bij voelt. Net zoals je niet boos wordt op je parkieten, omdat die nu eenmaal zo zijn.”

Lianne begreep meteen wat ik bedoelde. Wat ongelofelijk boeiend dat het antwoord op een moeilijke vraag – hoe ga ik op een goeie manier om met m'n angst en paniek – soms binnen handbereik is ... Wat een cadeau dat die dag de doek niet over de parkietenkooi lag. Ssssssssstt ... en hartjes meesturen ...

Hoe het verder ging

Inmiddels zijn we een aantal weken en enkele sessies verder. En raad eens: het gaat een stuk beter met Liannes angst en paniek. Stukje bij beetje merkt ze dat het werkt; soms zegt ze letterlijk hetzelfde tegen zichzelf als ze tegen de parkieten zegt en ervaart ze dat het dan wat rustiger kan worden en dat de paniek niet zover doorzet als voorheen. Vorige week viel Liannes zuurstofslangetje uit de neus. Daar zou ze een tijdje geleden nog van in paniek geraakt zijn. Nu kon ze rustig wachten tot haar partner boven was en haar even hielp. Dat geeft vertrouwen om verder te gaan en te oefenen met deze nieuwe vorm van mildheid.

Een prachtig voorbeeld van iets bekends toepassen in een andere situatie en daar een groot effect van merken. De sleutel? Oplettendheid en vertrouwen. De bereidheid om te proberen. Het lef om het te doen. Om onder ogen te komen dat het lastig is om een patroon te veranderen, maar dat het wél te doen is.

Alle antwoorden en oplossingen zijn er al, ze hoeven alleen nog maar onthuld te worden.

Dank je Lianne voor dit prachtige voorbeeld en wat heb je dat goed opgepakt!¹

1. Eerder dit jaar is Lianne overleden.