Als één deel beweegt ...
De Hoberman Sphere is een behulpzaam beeld
Inhoud
Inleiding
Nils Völker is een Duitse kunstenaar die mooie dingen maakt, check zijn site. Ik kwam op internet zijn werk Bits and Pieces tegen, dat ik in dit artikel als “leermateriaal” wil gebruiken.
De Hoberman Sphere
Toen ik een tijdje geleden de Hoberman Sphere ontdekte, zag ik direct een mooie link met de Tai Chi en de Qigong lessen. De Hoberman Sphere is een kinetische figuur, bedacht door Chuck Hoberman. Het is een bol die groter en kleiner kan worden, door de bewegende onderdelen die – met enigszins schaarvormige gewrichten – een integrale beweging maken en de grootte bepalen. Als één onderdeel van de bol beweegt, beweegt alles mee. Er is geen expansie of contractie naar één richting zonder expansie of contractie in alle andere richtingen.
Ik nodig je uit om even naar dit filmpje van 2 minuten te kijken:
Beweging op meerdere niveaus
De adem
Wat er gebeurt in een Hoberman Sphere kan model staan voor wat er tijdens meditatief ademen – zoals we tijdens de Tai Chi en Qigong lessen beogen – gebeurt, of wat we hopen dat er in de loop van de tijd gaat gebeuren: de adembeweging die zich vanuit het centrum van de adem uitspreidt naar alle richtingen in het lichaam.
Zoals de longen expanderen (= uitzetten) en weer inkrimpen bij het in- en uitademen, zo plant deze ademgolf zich voort ook buiten de longen en de buik1. Onder andere afhankelijk van de mate van ontspanning van het lichaam, de zachtheid van de fascia en natuurlijk van het lichaamsbewustzijn, kan dit ook daadwerkelijk fysiek ervaren worden.
Op celniveau
Dan is daar nog een ander en minder makkelijk te “vatten” niveau: iedere cel ademt en maakt daarmee een expanderende en inkrimpende “beweging”.
We kunnen dat stofwisseling noemen, maar deze term is wat mij betreft, hoewel feitelijk correct (bepaalde stofwisselingsprocessen verlopen ook ritmisch, zie bijvoorbeeld deze link), te klinisch voor hetgeen ik bedoel.
Ik heb het namelijk meer over een energetische beweging. Een beweging die Tai Chi en Qigong beoefenaren en andere mensen met een goed ontwikkeld lichaamsbewustzijn kunnen waarnemen. Het maakte voor mij in ieder geval de ritmisch bewegende verzameling van Hoberman Spheres in Bits and Pieces in bovenstaand filmpje aanschouwelijk.
Golvend water
We kunnen de adembeweging in combinatie met de cel”beweging” nog iets meer begrijpelijk maken door ons te herinneren dat ongeveer 70% van ons lichaam uit water bestaat. Een kalm en redelijk stabiel ademritme2 produceert een mooie ritmische golfbeweging, die zich in een ontspannen lichaam via het lichaamswater voort kan planten.
Lichaamswater dat zich voor een groot deel in de cellen bevindt, maar ook voor een deel in de weefsels tussen de cellen. Bij een gemiddelde jonge man is het totale lichaamswater ongeveer 40 liter, waarvan 57% intracellulair (= in de cellen) water en 43% extracellulair water is. Verreweg het meeste extracellulaire water bevindt zich in de weefsels, dus tussen en rond de cellen. Ongeveer een kwart van het extracellulaire vocht bevindt zich in de bloedvaten (bron). Bereken hier hoeveel lichaamswater je lijf bevat.
Dus stel je eens voor dat die zacht golvende, pulserende ademhaling, die niet wordt verstoord door plotse bewegingen of grote spierspanningen, de tijd krijgt om al het water in het lichaam ritmisch in beweging te krijgen. Een superzachte inwendige massage.
Dat is wat die prachtige pulsatie in het kunstwerk Bits and Pieces bij me oproept.
Zo kan de Hoberman Sphere op lichaams-, weefsel- en celniveau terug gevonden worden. Ik noem dat magie …
En dat kun je oefenen …
In de Tai Chi en Qigong les gebruik ik dit beeld regelmatig. Het verheldert veel, onder meer om te begrijpen dat er tijd nodig is om het proces van integraal bewegen te laten groeien.
In de Qigong les, tijdens de staande meditatie “Staan als een boom”, zou je jezelf kunnen visualiseren in het midden van een hele grote Hoberman Sphere, een waar je zelf in past. En stel je dan voor dat je adem naar alle plaatsen in het lichaam stroomt, dat het hele lichaam ademt en meehelpt aan de stevigheid van de structuur die nodig is om enige tijd in de houding te rusten.
Het hele lichaam pulseert op een zachte manier mee in het ritme van de adem. Het hele lichaam, dus ook de achterkant en de delen die niet betrokken lijken bij de oefening, expanderen een beetje op de inademing en contraheren een beetje op de uitademing.
Een beeld dat letterlijk en figuurlijk ruimte kan geven; zachtheid kan brengen naar delen van het lichaam die teveel hun best doen tijdens de oefening, en wakkerheid naar delen die nog niet zo betrokken zijn bij de beweging. Een beeld dat kan verduidelijken hoe ons lichaam als een geheel kan functioneren.
Het startpunt maakt niet uit?
Een bijdehante student merkte op dat als het zo is dat als één punt beweegt en vervolgens alles beweegt, dat het dan niet uitmaakt vanuit welk punt je een beweging laat beginnen.
Zie de afbeelding hieronder. Barack Obama (dank voor uw medewerking!) had zijn handen ook op een andere plek van de sphere kunnen hebben, de beweging was hetzelfde geweest.
Tot op grote hoogte klopt de stelling dan ook dat het niet uitmaakt waar je begint. En ook een beetje niet … Ik zal het proberen uit te leggen aan de hand van een Tai Chi beweging, een stoot:
Bij iedere Tai Chi beweging is ook een krijgskunstig element van toepassing, hoe mooi gestileerd de beweging ook is. Dat betekent dat er een intentie is en een richting, terwijl er in de beweging ook een gecentreerdheid en expansie blijft die we in de Hoberman Sphere vinden. Het effect van een stoot wordt afhankelijk van de mate van gronding en de mate van gecentreerd blijven tijdens de stoot.
Je zou kunnen zeggen dat hier gaat om de positie van de handen op de Hoberman Sphere: één hand onder (expansie de grond in), één hand voor de richting van de stoot. Het centrum blijft op z’n plek. Voor een effectieve stoot dient er energie naar beneden te zijn (gronding, aarding) en energie in de vingers van de stoothand (intentie, actie). Deze twee energieën vormen de drijvende kracht achter de expansie van het geheel. Dus de positie van de handen en het startpunt van de beweging maken uit.
En net als je denkt dat je dit begrijpt, moet ik je teleurstellen. Een diep werkingsprincipe van een Taoïstische bewegingsleer in enkele alinea’s samenvatten, is een mission impossible.
Magie laat zich niet vangen.
Bovenstaande geeft wel een bruikbaar beeld om mee te beginnen. Het is dus lang niet het hele verhaal. Ik ga hier in een ander artikel (of in mijn boek) wel een keer verder op door, anders dwaal ik te ver af. Want er is iets anders wat ik nog wil aanstippen, namelijk … →
Een fysiek probleem in een klein gebied heeft overal effect
Net zoals je je handen op meerdere plaatsen kunt positioneren om de hele sphere of bol groter te maken, zo heeft een mankement op een willekeurige plek, effect op de hele bol. Stel je voor dat je een paar scharnieren/gewrichten vastzet (eigenlijk is één genoeg), dan kan de hele bol niet meer expanderen.
De soep wordt gelukkig niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend in ons lichaam, maar het beeld klopt toch meer dan je misschien denkt. Hier gaat het verhaal van de Hoberman Sphere zich mengen met dat van de fascia en de biotensegrity.
Een schouderprobleem kan zichtbaar zijn in hoe de heupen gebruikt worden en een heupprobleem openbaart zich soms in de knieën. Onderbelasting3 in gebied A leidt tot overbelasting en dus klachten in gebied B. We hebben de neiging ons op gebied B te focussen, terwijl gebied A het probleem is. De kortzichtigheid van grote delen van de gezondheidszorg in een notendop …
Benadering in de lessen
Om daadwerkelijk in je lichaam te kunnen ervaren dat alles tegelijk, in harmonie en coherent, kan bewegen, is het voor ons allemaal van belang dat we leren vertragen, het lichaamsbewustzijn trainen, stresssymptomen verzachten, het ambitieniveau verlagen (niet altijd op wilskracht iets doen, maar meebewegen met de natuurlijke gang van zaken) en ons wat meer verbonden gaan voelen met ons lijf en de wereld waarin we leven. Het lijstje kan nog langer zijn, maar je begrijpt waar ik heen wil en de zin was al lang genoeg.
Het leren coherenter en vertraagd te bewegen, brengt met zich mee dat er beter naar grenzen geluisterd kan worden en dat probleemgebieden, die zich als bescherming vaak verharden en een spierpantser opbouwen, langzaamaan kunnen verzachten en weer mee kunnen gaan doen met het bewegen. In de GHIA Qigong lessen beschrijf ik dit als het “ontschrikken” van het lichaam.
Het is wat ik in de loop van de afgelopen jaren “Compassievol Lichaamswerk” ben gaan noemen. En ik zeg er vast bij: dat is niet voor watjes … Meer hierover in mijn boek.
Als een kind zo blij
Er is nog een aspect dat maakt dat ik blij ben met mijn Hoberman Sphere: iedereen vindt het een fascinerend stuk speelgoed en de analogie met ons lichaam en onze cellen die ik hierboven beschreef, wordt voor iedereen helderder met de sphere.
Heel veel collega’s die hem voor het eerst zien, willen er ook een, omdat ze het beeld zo treffend vinden.
Maar het belangrijkst vind ik dat de deelnemers van mijn lessen enthousiast zijn en nieuwsgieriger worden naar hoe dat wonderlijke lichaam functioneert en hoe de oefeningen die we doen zulke wondermooie effecten kunnen hebben. Dus toch gewoon weer de magie …
Tot slot
Het is toch weer een uitgebreid artikel geworden. De bewegingen van de Hoberman Sphere vind je op verschillende niveaus terug. In dit artikel heb ik me beperkt tot het fysieke en energetische niveau van het lichaam.
Je kunt je misschien voorstellen dat het hier niet bij blijft. Ook tússen lichamen kan een soortgelijk fenomeen optreden. In de polyvagaaltheorie spreken we dan over co-regulatie. Iets wat in de GHIA Qigong groep zo mogelijk nog belangrijker is dan anders.
En wie weet kunnen we nóg een niveau verder gaan, zie dit filmpje:
Stof genoeg voor meer artikelen dus.
Ik ben benieuwd:
waar vind jij de Hoberman magie terug in je dagelijks leven?
Het middenrif is de belangrijkste ademhalingsspier. Het is een koepelvormige spier die de afscheiding vormt tussen borst en buik. Bij inademing spant de spier en wordt koepel vlakker/minder bol. Hierdoor wordt lucht in de longen gezogen en de buikinhoud naar beneden en naar voren geduwd. Je kunt zeggen dat de longen én de buik expanderen in het ritme van de adem, gevoelsmatig vaak de buik zelfs meer dan de longen.
Maar niet té stabiel! Daarnaast is het prettig als ademritme en hartslag een stabiele relatie tot elkaar hebben. Hiermee bedoel ik dat er een zekere variatie in hoort te zitten. Voor deze variatie bestaat een norm die samenhangt met een goed gereguleerd autonoom zenuwstelsel. Dat voert te ver voor dit artikel, maar voor de liefhebbers: check de polyvagaaltheorie en het fenomeen hartritmevariabiliteit.
Ook hierover moet ik maar eens een artikel schrijven. We vragen aan de ene kant teveel van ons lichaam, aan de andere kant gebruiken we delen van ons lichaam niet goed genoeg, hetgeen ik onderbelasting noem. Ik heb geen idee of die term elders ook gebruikt wordt, hij is spontaan bij me opgekomen.
Vastgeroeste beweegpatronen, een zittend bestaan en een laag lichaamsbewustzijn zijn factoren van invloed. Eigenlijk ook hier: uit verbinding zijn.
Mijn reacties in de volgorde waarin ze opkwamen:
1. Jemig wat een rijke kunstenaar, die Hoberman Spheren zijn hartstikke duur!
2. Tijdens het lezen ging mijn lijf en mijn adem de Hoberman sphere al een beetje nadoen. Inspirerend! Letterlijk en figuurlijk
3. Mensen met trauma waardoor een flink spier pantser, hebben vaak ook letterlijk (dus niet alleen energetisch) blokkades in het lijf. Zoals geblokkeerde bewegingen van de wervelkolom.
Dus: de manueel therapeut en de osteopaat moeten in het basispakket willen we mensen met trauma goed kunnen helpen
4. Ik wil je boek meteen lezen!!! Wanneer komt het uit ;)
De Hobeman Spheren zijn niet al te goedkoop. Betaalbaar is de Skwish, wel kleiner, maar ook erg leuk. Het is ontwikkeld als speelgoed voor de kleintjes. https://www.manhattantoy.com/blogs/play-talk/skwish-a-tensegrity-toy-invention
https://speldorado.com/products/skwish-motor-skills-15-cm-2970-manhattan-toy-40113967